Czasem wystarczy jedna myśl, by zburzyć cały dzień. „Nie nadaję się do tego”, „Nie jestem wystarczająco dobra”, „Na pewno zaraz ktoś się zorientuje, że jestem oszustką”. Te zdania nie pojawiają się znikąd – to głos, który zna każda z nas, nawet jeśli przywdziewa inne maski. Wewnętrzny krytyk, bo o nim mowa, potrafi skutecznie podcinać skrzydła, niezależnie od wieku, doświadczenia czy osiągnięć. Jego obecność staje się szczególnie dotkliwa w momentach zmian – po narodzinach dziecka, przy powrocie do pracy, podczas ważnych egzaminów czy awansu zawodowego. Skąd bierze się ten głos i – co ważniejsze – jak nauczyć się go uciszać?

Kim jest wewnętrzny krytyk i dlaczego go słuchamy?

Wewnętrzny krytyk to wewnętrzny dialog, który podważa nasze umiejętności, decyzje i wartość. To nie zewnętrzny przeciwnik, lecz własna, nadmiernie surowa część psychiki, która ocenia nas znacznie ostrzej, niż oceniłby ktokolwiek inny. Co ciekawe, ten głos często przybiera formę „dbania” – jakby miał nas ochronić przed ośmieszeniem, porażką czy krytyką. W rzeczywistości jednak nie chroni, lecz ogranicza. Prowadzi do unikania wyzwań, ciągłego poczucia winy i paraliżu decyzyjnego.

Z psychologicznego punktu widzenia wewnętrzny krytyk może mieć źródło w dzieciństwie – w relacjach z rodzicami, nauczycielami, otoczeniem. Komentarze typu „zawsze możesz lepiej”, „czemu tylko czwórka?”, „inni jakoś dają radę” pozostają w nas na długo. Z czasem ten głos internalizujemy, a potem uruchamiamy automatycznie, często nie zdając sobie z tego sprawy. To właśnie dlatego potrafimy surowiej ocenić siebie po drobnej pomyłce niż gdyby ten sam błąd popełniła koleżanka z pracy.

Matki, studentki, liderki – czyli kto jest najbardziej narażony?

Chociaż wewnętrzny krytyk dotyczy wszystkich, to kobiety – zwłaszcza te, które łączą wiele ról – są szczególnie narażone. Młode mamy, próbujące być idealne dla dziecka i jednocześnie efektywne w pracy, często stają się zakładniczkami własnych oczekiwań. Studentki żyjące w świecie porównań, mediów społecznościowych i wysokich wymagań akademickich szybko zaczynają kwestionować swoją wartość. Kobiety sukcesu, które osiągają kolejne cele zawodowe, często nadal czują, że „to nie one” na to zasługują.

Wewnętrzny krytyk nie zna granic – przybiera różne formy w zależności od kontekstu. Może mówić: „Nie jesteś dobrą matką”, „Nie dasz rady na tym stanowisku”, „To tylko szczęście, nie umiejętności”. W wielu przypadkach jego obecność łączy się z dobrze znanym zjawiskiem psychologicznym, jakim jest syndrom oszusta. Jeśli chcesz głębiej poznać jego mechanizmy, przeczytaj materiał: https://www.familie.pl/artykul/Syndrom-oszusta-czy-dotyczy-tez-Ciebie,21748,1.html – pokazuje on, jak wiele osób, mimo widocznych sukcesów, wciąż uważa, że nie zasługują na swoje osiągnięcia.

Jakie szkody wyrządza ciągłe słuchanie krytyka?

Utrwalone poczucie, że „nie jesteś dość dobra”, nie tylko wpływa na samopoczucie, ale ma realne konsekwencje dla życia osobistego i zawodowego. Może prowadzić do:

• odkładania decyzji,

• perfekcjonizmu i lęku przed oceną,

• unikania wyzwań i rezygnacji z szans rozwoju,

• niskiej samooceny i chronicznego stresu,

• trudności w relacjach z innymi – zwłaszcza w roli liderki, matki, partnerki.

Co gorsza, im dłużej pozostajesz pod wpływem krytyka, tym bardziej zniekształca on Twój obraz siebie. Zaczynasz wierzyć, że rzeczywiście nie zasługujesz, nie umiesz, nie możesz. A to pierwszy krok do wypalenia, frustracji i zamrożenia potencjału, który przecież w Tobie jest.

Jak rozpoznać jego głos?

Wewnętrzny krytyk nie zawsze mówi wprost. Czasem podszywa się pod „zdrowy rozsądek” lub „realizm”. Warto nauczyć się rozróżniać jego obecność od konstruktywnej autorefleksji. Typowe frazy, które mogą wskazywać na aktywność wewnętrznego krytyka to:

• „Na pewno inni zrobią to lepiej.”

• „Nie powinnam była tego mówić.”

• „Zawsze wszystko psuję.”

• „Nie zasługuję na uznanie.”

• „To tylko szczęście, nie talent.”

Jeśli te myśli powracają w ważnych momentach, blokują Twoje działania, powodują napięcie i nie dają się zatrzymać – prawdopodobnie właśnie słuchasz swojego wewnętrznego krytyka.

Jak go uciszyć – czyli strategie w praktyce

Uciszanie wewnętrznego krytyka nie oznacza walki, lecz przekształcenie relacji z tym głosem. Oto kilka praktycznych sposobów:

1. Nazwij go – pierwszym krokiem jest uświadomienie sobie, że to nie „prawda o Tobie”, lecz wewnętrzny dialog. Nadaj mu imię, osobowość, dystans. Możesz nazwać go np. „Panią Idealną”, „Surową Mamą” albo „Głos z liceum”.
2. Zastosuj technikę kontrargumentu – gdy pojawi się krytyczna myśl, zadaj sobie pytanie: „Czy powiedziałabym to najlepszej przyjaciółce?” Jeśli nie – nie mów tego też sobie.
3. Zbieraj dowody sukcesu – zapisuj, co Ci się udało, co osiągnęłaś, za co Cię pochwalono. To nie przejaw próżności, ale budowanie odporności na wewnętrzny atak.
4. Mów do siebie łagodnie – zamień „znowu zawaliłam” na „nie poszło idealnie, ale się staram”. Brzmi banalnie, ale regularnie stosowana łagodność przynosi ogromną zmianę.
5. Pracuj z terapeutą lub coachem – jeśli głos krytyka staje się dominujący i utrudnia codzienne funkcjonowanie, warto sięgnąć po profesjonalne wsparcie. Terapia poznawczo-behawioralna, terapia schematów czy techniki uważności mogą pomóc skutecznie osłabić ten głos.

Wewnętrzny krytyk to nie wróg, tylko nieaktualna mapa

Często mówimy o nim jak o wrogu, ale prawda jest bardziej złożona. Wewnętrzny krytyk powstał kiedyś z potrzeby ochrony – być może przed surową oceną, zawstydzeniem, porażką. Z czasem jednak jego wskazówki przestają być aktualne i skuteczne. Uczenie się, jak z nim rozmawiać, to część dojrzałości emocjonalnej i budowania zdrowej relacji ze sobą. Bo przecież zasługujesz na wsparcie – również od siebie samej.

Artykuł promocyjny.